Một ngọn núi “trang sức” bằng những phiến đá trắng phau hi hữu thấy. Một vườn cửa xoài quánh tiến dâng vua mà Gia Long vốn siêu ưa thích. Một ngôi miếu cổ được lập thời vua quang quẻ Toản đơn vị Tây Sơn, lại được vua Thành Thái bên Nguyễn ban dung nhan tứ. Một địa điểm kín của những sĩ phu, văn thân mật nước lúc Tổ quốc còn chìm đắm trong bóng đêm ngoại xâm. Với những mẩu chuyện linh thiêng ly kỳ được truyền tụng trong dân gian. Toàn bộ đã hợp thành một add lịch sử – văn hoá đất nước có sức thu hút lớn sinh hoạt duyên hải phái nam Trung Bộ. Bạn đang xem: Rủ lên đá trắng ăn xoài
Rủ lên Đá Trắng ăn uống xoài
Cách phía trên vừa đúng 435 năm (Mậu dần dần – 1578), chúa Tiên Nguyễn Hoàng nhan sắc phong tướng Lương Văn Chánh có tác dụng Trấn biên quan, gửi quân tuyển mộ lưu dân vượt đèo tảo Mông vào khai khẩn khu đất Phú Yên. Sứ mệnh hoàn thành, Lương Văn Chánh được thăng Phụ quốc Thượng tướng tá quân Phù nghĩa hầu. Sau đó, ông được gia thăng chi phí trấn biên dinh Tham đốc tướng tá Lương quới tủ phò quận công. Đến lúc mất, ông được tặng ngay Phù quốc công Liệt thượng đẳng thần. Đối với Phú Yên, vị khai quốc công thần Lương Văn Chánh trở thành thần hoàng khai sáng sủa duy nhất mà nhân dân tôn thờ, kính trọng ngay từ bắt đầu mở cõi!
Trên bước hành trình khai hoang lập đất bắt đầu Phú Yên, Lương Văn Chánh đang dừng ngựa đóng quân tại Bà Đài trong đoạn đường thứ hai. Vùng Bà Đài vào thời vua Minh Mạng được biến đổi Xuân Đài. Từ thời điểm năm 1611 mang lại 1899 nơi đây là thủ bao phủ tỉnh Phú Yên. Những dinh thự, cơ sở tôn giáo được xây dựng. Vào đó, có thánh địa Mằng Lăng – nhà thời thánh Thiên Chúa giáo cổ nhất Phú Yên hiện tại còn giữ gìn cuốn sách chữ quốc ngữ trước tiên nước ta: Phép giảng tám ngày của linh mục Alexandre de Rhodes in năm 1651 nghỉ ngơi thành cổ Roma của Italia. Đồng thời, các ngôi chùa Phật giáo uy nghiêm, cổ kính mang hồn văn hoá truyền thống của dân tộc cũng mọc lên, trong những số đó có chùa Đá Trắng. Ca dao địa phương có câu:
Rủ lên Đá Trắng nạp năng lượng xoài
Muốn ăn tương ngọt Thiên thai thiếu gì.
Nếu như chùa Thiên Thai bao gồm tương ngọt thì chùa Đá Trắng có xoài tiến. Tương truyền, đa số lần dừng chiến thuyền ở vịnh Xuân Đài trên tuyến đường hành quân đại chiến với quân Tây Sơn, chúa Nguyễn Ánh đã bao gồm dịp thưởng thức đặc sản vùng này cùng tỏ ra hâm mộ xoài Đá Trắng. Vị ngọt thanh của nó không xoài nơi đâu có được. Vị vậy, bên dưới triều Gia Long, với lòn bon Quảng Nam, xoài Đá trắng của Phú Yên đổi mới “Nhị bảo ngự thiện”. Vào dịp Tết Đoan ngọ sản phẩm năm, tỉnh giấc Phú Yên yêu cầu mang dâng nhà vua tự 1.000 đến 2.000 trái xoài.
Kỳ thực, xoài Đá Trắng không nhiều. Hệt như tương ở chùa Thiên Thai, hết sức hiếm. Hai câu ca bên trên chỉ là 1 trong lối nói ẩn dụ mà thôi. Theo lời sư thầy ưa thích Đồng Quang hiện tại trụ trì miếu Đá Trắng, vườn xoài sinh hoạt đây lộ diện cả trước lúc dựng chùa. Trường hợp như những giống xoài khác số đông ra hoa màu vàng thì xoài Đá white ra hoa color trắng, trái nhỏ, vỏ mỏng, cùi ngọt thanh, mừi hương bay xa, chín và để được lâu.
Vì xoài Đá Trắng quý và hiếm nên có lúc quan huyện lệnh phải cắt cử không nên nha canh phòng vườn xoài cùng ghi chép tỉ mỉ quá trình ra hoa, thụ trái, thu hoạch. Xung quanh ra, quan tiền tỉnh Phú yên ổn còn cử một đội nhóm quân chuyên lo di chuyển xoài ra kinh kì Huế. Xoài được ủ cảnh giác vào giỏ tre lót lá thầu đâu (sầu đông), làm thế nào lúc chiến mã chở mang đến Huế thì cũng vừa chín kim cương da. Công ty vua vẫn mở tiệc ngự thiện, hưởng thụ xoài và chia lộc cho những quan đại thần.
Tương truyền, trong một lần vua mở tiệc chiêu đãi xoài, tất cả một vị tướng mạo đi trễ yêu cầu không kịp được ăn uống xoài vua ban. Nghe danh xoài Đá Trắng đang lâu mà không được thưởng thức, vị tướng bực bội không vui. Thời điểm cuối năm ấy bao gồm giặc nổi lên chống lại triều đình đơn vị Nguyễn, vua sai vị tướng mạo kia nạm quân ra trận. Nhận được lệnh, vì trong tim vẫn không nguôi giận bữa tiệc xoài ăn uống hụt, vị tướng tức tối tâu lên vua rằng: Thưa bệ hạ, sao hoàng thượng không sai những người dân được nạp năng lượng xoài Đá trắng đi đánh giặc!
| Tượng Phật Quan cầm cố Âm mặt cây xoài cổ thụ. |
Sư thầy thích hợp Đồng quang đãng đưa chúng tôi đi thăm vườn chùa và chỉ đến biết, bây giờ giống xoài nơi bắt đầu ở Đá Trắng chỉ từ lại 4 cây, trực thuộc vào mặt hàng cổ thụ, nằm ở vị trí 4 góc chùa, dẫu vậy tới 3 cây đã hết ra trái, còn một cây năm ra năm không. Số xoài còn lại trong vườn cửa chùa bắt đầu trồng sau đây là giống từ địa điểm khác, còn xoài nơi bắt đầu Đá trắng ươm trồng mãi cơ mà không sống.
Trước nguy cơ tiềm ẩn tuyệt chủng của xoài Đá Trắng, Sở nông nghiệp và cách tân và phát triển nông xã Phú Yên đang vào cuộc, tìm biện pháp lưu giữ cùng nhân kiểu như xoài tiến vua quý hiếm.
Từ câu ca dao trên, nhà phân tích văn hoá dân gian è cổ Huyền Ân bao gồm lý khi biện luận rằng: “Khi xoài Đá Trắng vẫn già, các quan thức giấc Phú Yên cho đếm từng trái, ghi vào sổ, hỏng rụng bắt buộc báo. Đến mùa, quan định hái bao nhiêu, còn lại mới để cho thập phương thiên hạ. Đất tại đây toàn sỏi đá, số cây bao gồm quả ít, thử hỏi còn lại bao nhiêu? miếu Thiên thai nhỏ, những bà vãi đâu có mấy người, số tương tạo sự không thể nhiều. Vậy xoài Đá Trắng, tương Thiên Thai ngọt nhạt là đúng, mà lại rủ lên ăn, còn bảo “thiếu gì”, thì chính là một phương pháp nói nhằm khỏi bị trường đoản cú chối”!
Vào dịp đầu xuân tốt khi bao gồm khách phương xa trở lại viếng thăm Phú Yên, chúng tôi thường hành hương về miếu Đá Trắng. Miếu nằm trên đỉnh núi Xuân Đài, gần kề quốc lộ 1A, đoạn giữa thành phố Quy Nhơn của Bình Định với thành phố Tuy Hoà của Phú Yên. Vào mùa xuân, dòng fan về chùa tấp nập nhất. Bọn họ vừa leo dốc vừa hát, từ bài chòi, hò khoan đến vọng cổ! Xoài mùa này cành lá sum suê nhưng không tồn tại trái.
Đường lên miếu Đá white lát đá tảng mập trườn qua nhỏ dốc thoai thoải sát 1km, rộng khoảng tầm 4m, xưa vốn nằm trong hệ thống đường thiên lý Bắc – Nam do hai tướng Nguyễn Huỳnh Đức với Lê chất thời đầu công ty Nguyễn trực tiếp chỉ đạo sửa sang. Từ bỏ đỉnh dốc hoàn toàn có thể phóng tầm mắt bao quát cả vùng sơn thuỷ hữu tình. Xa xa phía Đông phái nam là váy đầm Ô Loan với mặt nước thản nhiên khét tiếng trong ca dao. Ngay sát hơn, loại sông loại loáng bạc đãi chảy qua cầu phường Lụa, bao bọc lấy ngọn núi tô Chà sừng sững giữa đồng bởi xanh thẳm. Còn phía Nam thập thò lăng mộ anh hùng Cần vương Lê Thành Phương thuộc nằm trên dãy núi đá Trắng. Thật là 1 trong sự trùng hợp thú vị khi vào thời điểm năm Mậu dần – 1578, tổ tiên chúng ta trên đường Nam tiến vẫn lần đầu bước tới vùng khu đất này, mà lại người tiên phong là Phù Nghĩa hầu Lương Văn Chánh.
Rồi 120 năm tiếp theo đó, bên dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Hắc hổ Lễ thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh, đoàn hùng binh của ông thân phụ lại khởi hành khai khẩn phương Nam, trong các số đó có tp sài thành – tp.hcm ngày nay. Thời khắc đáng nhớ ấy cũng “gieo” đúng vào khoảng thời gian Mậu dần dần -1698. Chỉ là việc trùng hợp bỗng dưng hay bao gồm sự đo lường và thống kê của thân phụ ông vào phần nhiều năm trẻ khỏe như Cọp trê tuyến phố mang gươm mở nước?
Một dự án công trình nghệ thuật cổ độc đáo
Nằm ở độ cao gần 100m so với mặt nước biển, lại tọa lạc ngay đỉnh núi Xuân Đài, mặt nhắm đến biển Đông, địa thế chùa Đá trắng thật hiếm có. Hầu như khối đá white phau bao quanh, tôn thêm vẻ lung linh, kỳ bí của chùa. Tên chữ của chùa là Bạch Thạch từ hoặc Từ quang quẻ tự với Linh quang tự được chế tác lập từ năm Đinh Tỵ – 1797 dưới triều vua quang quẻ Toản bên Tây Sơn. Bởi vậy, tất cả giả thiết cho rằng sau khoản thời gian nhà Tây tô mất, nhiều quân tướng mạo Tây Sơn đã xuống tóc quy y ở miếu này nhằm mục tiêu tránh sự bự bố ở trong phòng Nguyễn – Gia Long. Tổ khai đánh là Thiền sư say đắm Diệu Nghiêm, phái Lâm Tế đời sản phẩm 36. Kế theo, bao gồm 9 vị sư tổ không giống nối nhau trụ trì. Năm Nhâm dần dần – 1842, bên dưới thời vua Thiệu Trị, chùa được sửa quy mô, gồm bia ghi chép sự tích. Năm Kỷ Sửu – 1889, miếu được vua Thành Thái ban sắc tứ.
| Toàn cảnh chùa Đá Trắng. |
Trong chiến tranh, phần thiết yếu của chùa bị phá hoại, bắt buộc dựng lại ngay sát như trọn vẹn mới, nhưng mà vẫn duy trì được một số đường nét bản vẽ xây dựng của thuở ban đầu. Cổng chùa và nhất là khu vườn tuyển mộ tháp còn nguyên vẹn, thể hiện rõ rệt nghệ thuật kiến trúc cổ. Cùng với quy mô mập nhỏ, cao thấp khác nhau, tất cả các bảo tháp phần đông được tô điểm hoa văn, phù điêu và tượng thú một phương pháp tinh xảo phong phú. Trường đoản cú tượng hổ cho tượng nghê, kỳ lân… đầy đủ toát lên sức khỏe phi thường trong tương đối nhiều tư vắt khác nhau. Khu chiêu tập tháp cổ là phần đặc biệt quan trọng hình thành chỉnh thể độc đáo toàn cảnh miếu Đá Trắng. Bên cạnh đó, đông đảo phiến đá lát lớn tạo cho con đường từ quốc lộ 1A lên cổng chùa, cũng có một ý nghĩa sâu sắc đáng nhắc về mặt xây dựng. Tuy ko kỳ vĩ bằng những khối đá mập mạp xây yêu cầu Kim từ bỏ tháp sống Ai Cập, nhưng đều viên đá được đẽo khéo léo, công phu với khá nhiều kiểu dáng khác nhau, kéo dài hằng cây số đã cho thấy thêm óc thẩm mỹ và làm đẹp lẫn công tích khổng lồ của tín đồ xưa…
Mỗi khi gửi khách phương xa thăm miếu Đá Trắng, công ty nghiên cứu lịch sử hào hùng Phan Đình Phùng – nguyên chủ tịch Sở Văn hoá – thể dục và phượt Phú Yên, luôn luôn “thuyết” rằng: “Đối với Phú Yên, miếu Đá trắng là miếu tổ cùng là trong số những ngôi miếu cổ nhất. Đồng thời đây còn là một di tích lịch sử nối sát với sự nghiệp của phòng lãnh tụ phòng Pháp như Lê Thành Phương, Võ Trứ, è Cao Vân…”.
Xem thêm: Cách bán nước hoa hiệu quả với vốn thấp – ghn, tinh dầu nhập khẩu bán sỉ buôn lít
Nằm cạnh bên QL1A, miếu Đá white (ở làng mạc An Dân, H.Tuy An, Phú Yên) ngày nay vẫn còn lưu giữ truyền nhiều mẩu truyện vừa mang ý nghĩa lịch sử, lại vừa nhuốm màu trung tâm linh.
>> Những di tích lịch sử kỳ bí - Kỳ 6: Ông Núi linh thiêng>> Những di tích lịch sử kỳ túng thiếu - Kỳ 5: khu vực lăng mộ bí ẩn>> Những di tích lịch sử kỳ túng bấn - Kỳ 4: Tường thành cổ dưới biển
 |
Năm 1797, hòa thượng Luật Truyền, một đơn vị sư theo cái Lâm Tế thiền tông, đã khởi xướng xây dựng ngôi Bạch thạch Từ quang đãng tự bên trên núi Bạch Thạch. Đại đức đam mê Chúc Thuận, người được trao nhiệm vụ canh dữ ngôi cổ tự này, cho hay: “Do được xây trên lô đá trắng, cần dân trong vùng giỏi gọi là miếu Đá Trắng, mặc dù rằng bây giờ tên chùa là Từ quang quẻ - Đá Trắng. Năm 1997, chùa được công nhận là di tích lịch sử lịch sử - văn hóa cấp quốc gia”.
Do được lập dưới triều vua quang Toản bên Tây Sơn, nên có lưu truyền rằng sau khoản thời gian nhà Tây Sơn mất, nhiều tướng quân Tây Sơn đã chọn ngôi chùa này để xuống tóc quy y nhằm kị sự trả thù của đơn vị Nguyễn.
Hai cuộc dấy binh
Đầu mon 8.1885, khiếp đô Huế thất thủ. Tôn Thất Thuyết phò vua Hàm Nghi cùng xuống chiếu Cần Vương. Trước đó, sĩ tử Phú Yên ra bên ngoài trường thi ở Bình Định để trổ tài, nhận được lời kêu gọi của vua Hàm Nghi, tất cả đều bỏ lều chõng để về tập hợp dưới lá cờ Cần Vương vì chưng Lê Thành Phương lãnh đạo. Lúc bấy giờ là ngày 15.8.1885, nơi phất cờ, cũng là căn cứ của nghĩa quân chính là chùa Đá Trắng.
Một pháo đài được dựng lên ngay lập tức sau đó, với hai khẩu thần công hướng ra vịnh Xuân Đài, dưới sự chỉ huy của phó tướng Bùi Giảng, đã ngăn được quân Pháp đổ bộ vào đất liền. Trước những chiến công của trào lưu Cần Vương ở Phú Yên, mon 1.1886, vua Hàm Nghi mang lại sứ thần vào tấn phong Thống soái quân vụ đại thần của triều đình Cần Vương mang lại Lê Thành Phương (theo sách Danh nhân Lê Thành Phương).
Tiếc là sau gần nhì năm dấy cờ khởi nghĩa, nguyên soái Lê Thành Phương trúng kế “điệu hổ ly sơn” của tên Việt gian Trần Bá Lộc. Trước lúc bị đao phủ của kẻ địch hành quyết, ông đã cảm khái đọc lớn: “Anh hùng mạc quản doanh bởi vì luận/Tổ quốc cô hà sỉ nhục ta!”. Hôm ấy là ngày 20.2.1887, dân gian truyền rằng lúc đầu ông vừa chạm đất, cũng là thời gian mặt trời lên.
Sau Cần Vương, trào lưu Minh trai chủ tể dưới sự chỉ huy của Võ Trứ với Trần Cao Vân cũng từng gây nên tiếng vang một thời. Võ Trứ là người Bình Định, theo góp Mai Xuân Thưởng chống Pháp. Việc ko thành, ông ẩn náu cửa Phật để chờ thời cơ. Rằm mon 7.1898, tranh thủ dịp dân chúng, phật tử về dự lễ Vu lan tại miếu Đá Trắng, ông đã kêu gọi mọi người về dưới lá cờ Minh trai chủ tể. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa này cũng không tránh khỏi thất bại nặng nề bởi quân Pháp vượt mạnh cùng được trang bị súng ống đầy đủ.
Thực dân Pháp ra sức tàn giáp nghĩa quân, chùa Đá Trắng lại thêm một lần chứng kiến biển máu. Võ Trứ ẩn trốn bên trên núi Bà, sau thấy quân Pháp tra khảo, giết hại dân chúng nhiều quá đề nghị đành từ biệt Trần Cao Vân để nộp mạng mang đến địch. Còn quân sư họ Trần tiếp tục lên đường tìm kế giúp vua Hàm Nghi chống Pháp.
Người dân xung quanh chùa Đá Trắng, cũng như những vị sư ở đây còn truyền tai nhau câu chuyện: vào những đêm khuya, thường thấy một vị tướng cưỡi ngựa trắng ngang qua chùa với những tiếng gươm giáo và bước chân như quân ra trận. Họ mang lại rằng đó là Võ Trứ thuộc nghĩa quân vẫn còn ở xung quanh núi để bịt chở mang lại dân.
Lạ kỳ xoài tiến vua
Rủ lên Đá Trắng ăn xoài/ Muốn ăn tương ngọt Thiên thai thiếu gì… Ấy là nói về giống xoài ở ngôi chùa này. Đây là giống xoài tượng trái nhỏ như nắm tay thiếu niên, khác với các giống xoài khác, xoài ở đây gồm hoa màu sắc vàng. Tuy nhiên, điều khiến cho xoài ở đây nổi tiếng là bởi hương vị thơm dịu và ngọt lịm của nó. Và để phân biệt với các loại xoài khác, người ta gọi đây là xoài Đá Trắng.
Theo đại đức say đắm Chúc Thuận, vườn xoài này là do những vị sư phụ trụ trì, tăng ni phật tử trồng, thường mang lại quả vào tháng tư âm lịch. Ngày nay còn khoảng 20 cây to lớn lớn, cành cây xum xuê. Khoảng 3 - 4 năm về trước vẫn còn một cây mang đến quả, còn từ đó đến nay thì không hiểu sao ko cây làm sao kết quả. Thời buổi này vẫn còn nhiều chuyện lưu truyền về vườn xoài này.
Có chuyện kể rằng vào thời đơn vị Nguyễn, bao gồm một vị quan ghé chân miếu Đá Trắng với được các vị sư dâng tặng xoài ngon bắt buộc về kể mang lại vua nghe. Kể từ đó, nó trở thành món tiến vua hằng năm. Lại tất cả chuyện, lúc chưa lên ngôi, Nguyễn Ánh vào những lần tiến quân thường dừng chân ở Xuân Đài, khi thưởng thức những đặc sản ở vùng này, ông thích nhất là xoài Đá Trắng bắt buộc từ thời Gia Long, thứ quả này được cung tiến vào dịp Tết Đoan ngọ. Thậm chí, vày thấy xoài quý hiếm đề nghị quan huyện phải cử lính canh giữ, những người làm cho nhiệm vụ này được miễn thuế thân.
“Hái sạch”, đó là mệnh lệnh được ban ra mỗi khi thu hoạch xoài tiến vua. Số xoài sau thời điểm hái được một đội quân nhận nhiệm vụ vận chuyển ra khiếp đô. Sau đó, tiệc ngự xoài được vua mở, rồi phân chia đều cho các quan có chức tước cao với nhiều công trạng. Mặc dù quân bộ đội kiểm rà soát rất gắt gao trong quy trình hái xoài, nhưng sau đó, các sư vẫn “mót” được vừa đủ vài đĩa xoài để dâng Phật. Về những quả xoài còn sót lại, người thì mang lại rằng đó là tấm lòng đậy chở của đất để dưng Phật. Một số người thì mang lại rằng, đó là tấm lòng thành kính của người hái đối với Phật. Nhờ vậy nhưng mà khi xoài chín bao gồm màu vàng, tỏa hương thơm ngào ngạt “dẫn đường” đến nhà chùa hái.
Cũng nhờ những quả xoài sót lại ấy nhưng giống xoài này được nhân rộng khắp vùng bao phủ cũng như nhiều nơi khác. Gồm điều, xoài trồng ở nơi không giống độ thơm ngon lại không bằng ở chùa Đá Trắng. Dân gian lý giải là do xoài ở đây được trồng trên đống đá trắng, cũng bao gồm dòng lưu truyền là do được trồng nơi đất Phật bắt buộc xoài mới thơm ngon. Một điều cạnh tranh hiểu nữa là, nhiều sư của chùa ươm cành từ những cây xoài này để trồng nhưng đều ko thành công.
Lê Xuân Thọ
