Bài giảng xác định cỡ mẫu của PGS.TS.
Bạn đang xem: Lê hoàng ninh, phương pháp chọn mẫu và xác định cỡ mẫu trong nghiên cứu y học, 2011
Lê Hoàng Ninh nêu ra những có mang cơ bản, các vấn đề tương quan đến tỷ lệ, các phân tích liên quan mang đến số trung bình, cỡ chủng loại trong phân tích bệnh chứng, cỡ chủng loại được kiểm tra giả thuyết về nguy cơ tương đối trong nghiên cứu và phân tích đoàn hệ.
XAÙC ÑÒNH CÔXAC CÔÕ MAU MAÃU Pgs. Ts. Lê Hoàng Ninh CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN1. Giaû thuyeát Ho2. Giaû thuyeát HA.3. Ra quyeá quyett ñònh thong nháng ke: keâ: • Loaïi boû tốt chaáp nhaän Ho. • Neàn taûng xaùc suaát.4 sai laà4. Lam m loai loaïi I (α), (α) loaï loaii II (β) Söï thaät K át quaûû nghieâ Keá hi ân cöùùu C ù khaù Coù kh ùc bieä bi ät Kh ân g kh Khoâ khaùùc bi bieäät Coù khaùc bieät A B ( (Döông thaä h t) ( (Döông giaû i û) Khoân g khaùc bieät C D (Am  giaûû) (aâm thaät)O A vaø oâ D : Keát quaû ñuùng vôùi söï thaät.O B vaO vaø o oâ C : Keá Kett qua quaû khaù khacc vôi vôùi söï sö thaät: không nên lam. Laàm.• không đúng laàm loaïi 1: (α) döông giaû• không nên laàm loaïi 2: (β) aâm giaû.* α = 5%: chaáp nhaän nguy cô keát luaän coù khaùc bieät khi söï thaät laøkhoâng coù khaùc bieät 5%. * β = 20%: chaáp nhaän nguy cô boû lôõ khoâng phaùt hieän ra söï khaùcbieäät trongg khi söï thaäät laø coù khaùc bieäät.5. Löïc thoáng keâ : (1-β) khaû naêng moät nghieân cöùu phaùt hieän ra söïkhaùc bieät.khacI. CAÙC VAÁN ÑEÀ LIEÂN quan tiền ÑEÁN TYÛ LEÄ:1. Nghieân cöùu xaùc ñònh moät tyû leä vào quaàn theå:Coâng thöùc: n = Z(12 −α/2) P(1 − P)/d 2- Z: Trò soá tôùi haïn cuûa ñoä tin caäy 100(1-α)% (tìm Z vào baûng C)- P: Tyû leä döï kieán tröôùc trong quaàn theå.* Cô sôû ôû ñeå ñ å döï dö kieá ki án trò t ò soáá P: P• Hoài cöùu y vaên.• Ñieàu tra thaêm doø.• tởm nghieäm.• Phoûng ñoaùn ⎯→ p = 0,5.- d: Ñoä bao gồm xac xaùc tuyeät ñoi ñoái hy vọng muoá muon.n.Thí duï 1:Baùacc ssó A ña ñangg teo coâng tac taùc taï tai ñô ñôn vò cchoá o ng lao ao cua cuûa huyeä uyeän X,, tænh t TaâayyNinh, muoán bieát tyû leä beänh (toaøn boä) beänh lao treû em döôùi 5 tuoåi taïihuyeän X laø bao nhieâu. Côõ maãu caàn coù laø bao nhieâu ñeå thoûa maõn chomucc tieumuï tieâu nghien nghieân cöu? cöùu?Caùc thoâng tin caàn coù: 1. Hoàài cöùu y vaên trong nöôùc, mang lại thaááy tyû leä beänh toaøn boä cuûa huyeän Y, thaønh phoá haûi Phoøng laø 20%. 2. Ñoää tin caääy 95%,, tròò soá cuûa Z(1-α/2), ( ), Z0.975 0 975 = 1,96. ,3. Ñoä bao gồm xaùc (tuyeät ñoái) muốn muoán : d = 5%.Caùch tính: (0,2)(1 − 0,2) n = (1,96) 2 . (0,05) 2 0,16 0,6144 n = 3,84. = 0,0025 0,0025 n = 245,76 # 246 treû em 2. Nghieân cöùu xaùc ñònh moät tyû leä vào quaàn theå vôùi ñoä chủ yếu xaùctöông ñoái. Phường (1 − p )Coâng thöùCong thöc:c: n = Z (21−α / 2 ) ε2 Z, p. : nhö tröôøng hôïp (1) ε : ñoä ñ ä chủ yếu hí h xaùùc töông t ñoá ñ ái : x% %.PThí duï 2:Moät nghieân cöùu muoán xaùc ñònh tyû leä tieâm chuûng theo lòch ôû treû döôùi 1tuoååi taïi TP. Hoàà Chí Minh baèèng caùch tieáán haønh moät nghieân cöùu. Côõ maããulaø bao nhieâu ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu nghieân cöùu?Caùc thoâng tin caàn coù:1. Hoài cöùu y vaên mang lại thaáy p ≥ 0,5 (choïn phường nhoû : 0,05)2. Ñoä tin caäy 95%, trò soá cuûa Z0,975 = 1,96.3. Ñoä chính xaùc töông ñoái (nhaø nghieân cöùu muoán) ε = x%.P = 10% x 0,5 = 0,05 (0,5)(0,5) n = (1,96) 2 . (0,05) 2 0,25 0,96 n = 3,84 = 0,0025 0,0025 n = 384.Thí duï 3:Bacc só N coâBaù congng taù tacc taï taii beänh vieâ vienn phuï phu san saûn Tö Töø Du Duõ muon muoán tien tieán khô hanh haønhmoät nghieân cöùu ñeå xaùc ñònh tyû leä khaùm thai trong 3 thaùng ñaàu thaikyø. Neáu Baùc só N muoán vôùi ñoä tin caäy 95% raèng tyû leä phuï nöõ khaùmthai vào 3 thaùng ñaàu cuûa bầu kyø tra cứu ñöôïc qua nghieân cöùu cuûa oângdao ñoäng töø 25 ñeán 40% tuøy ñòa phöông. Anh chò haõy tính giuùp côõmaãu cho bacmau baùc só N. (0,25)(0,75) n = (1,96) .2 <(0,05).(0,25)>2 0,1875 0,72 n = 3,84 = ( 0,0125) 2 0,00015625 n = 4608.3. Nghieân cöùu kieåm ñònh veà moät tyû leä vào quaàn theå.Ñaây laø daïng nghieân cöùu nhaèm thieát keá ñeå kieåm ñònh giaû thuyeát veàmoät tyû leä cuûa quaàn theå coù baèng vôùi 1 trò soá naøo ñoù tốt khoâng.Coâng thöùc:Kieåm ñònh 1 phíaKiem < > 2 Z 1− α Po (1 − Po ) + Z1−β page authority (1 − page authority ) n= ( Po − pa ) 2Ki åm ñònhKieå ñò h 2 phía hí < > 2 Z1− α / 2 Po (1 − Po ) + Z1−β page authority (1 − page authority ) n= ( Po − pa ) 2Trong ñoù:Po : Ty Tyû leä caà can n kiem kieåm ñònh.Pa : Tyû leä döï kieán.100 α %: Möùc yù nghóa1 β : löï1- lö c cua û test. T tHA: (1 phía): pa > Po hoaëc pa Thí duï 4: Moät nhaø ngoaïi khoa muoán tieán haønh moät nghieân cöùu coi tyûleä chöa chöõa khoi khoûi beänh ung thö vuù vu taïtaii TP. TP Ho Hoà Chí Minh cocoù bang baèng vôi vôùi ty tyû leächöõa khoûi beänh naøy treân theá giôùi khoâng (theo y vaên tyû leä chöõa khoûilaø 50%). Côõ maãu laø bao nhieâu, neáu ngöôøi nghieân cöùu muoán chaécchaéén ñeáán 90% phaùt hieän ra tyûû leä chöõa khoûûi beänh naøy taïi TP.Hoàà ChíMinh laø 40% ôû möùc yù nghóa 5%.Thoâng tin caàn coù :Ho : Po = 0,5.HA: page authority Thí duï 5: Theo y vaên, đến thaáy tyû leä thaønh coâng trong ñieàu trò beänhmaïch vaønh laø 70%. Taïi moät beänh vieän vày khoâng ñuû phöông tieän ñeåphaãu thuaät, ñaõ duøng bieän phaùp noäi khoa ñeå trò beänh vaø ñöôïc tin laø coùkeát quaket quaû nhö ngoaï ngoaii khoa. Khoa Moät nghieâ nghienn cöu cöùu ñöôc ñöôïc tieá tienn khô nóng haønh ñe ñeå kiem kieåmñònh giaû thuyeát nghieân cöùu :Phöông phaùp ñieàu trò noäi khoa coù tyû leä thaønh coâng khaùc vôùi phöôngphaù h ùp ñieà ñi àu trò t ò ngoaïi khoa kh không nhiều nhaáh át llaøø 10% 10%.Nhö vaäy:Ho ; Po = 70%.HA ; page authority = 70% ± 10%.Vaäy côõ maãu laø bao nhieâu ñeå giuùp kieåm ñònh giaû thuyeát naøy.Caùc thoâng tin caàn coù:a) Ty Tyû leä thanh thaønh cong coâng muoá muonn kiem kieåm ñònh : 70%b) Tyû leä thaønh coâng (ñieàu trò noäi khoa) döï kieán : 60% hay 80%.c) Möùc yù nghóa: 5%d) Löïc cuûa test: 90%e) HA (kieåm ñònh 2 phía) pa ≠ 70%.Caùch tính:Cach < > 2 1,96 0,7.0,3 + 1,28 0,6.0,4 n= (0,6 − 0,7) 2 n= <1,96.0,46 + 1,28.0,49> 2 (0,1) 2 2,33 n= = 233 0,01 n = 2334. Nghieân cöùu kieåm ñònh veà 2 tyû leä cuûa 2 maãu: ApÙ duïng mang lại caùc nghieân cöùu ñöôïc thieáát keáá nhaèèm kieååm ñònhgiaû thuyeát Ho : 2 tyû leä vào quaàn theå baèng nhau.Coâng thöùc:Kieåm ñònh moät phía: < > 2 Z1− α 2 p. (1 − p ) + Z1−β P1 (1 − P1 ) + P2 (1 − P2 ) n= ( P1 − P2 ) 2Kieåm ñònh 2 phía: < > 2 Z 1− α / 2 2 p. (1 − p. ) + Z1−β P1 (1 − P1 ) + P2 (1 − P2 ) n= ( P1 − P2 ) 2 phường = ( P1 + P2 ) / 2Thí duï 5:Bieán chöùng phöông phaùp phaãu thuaät 1: 5%Bieán chöngBien chöùng phöông phap phaùp phau phaãu thuaät 2: 15%Côõ maãu laø bao nhieâu, neáu 1-β = 90%, α = 5%Ho: P1 = P2HA: P1 - P2 II. CAÙC NGHIEÂN CÖÙU LIEÂN quan lại ÑEÁN SOÁ TRUNG BÌNH:1. Xaùc ñònh côõ maãu vào nghieân cöùu öôùc löôïng soá trung bình:Coâng thöùc : σ 2Trong ñoù: n=Z 2 2 Z : Heä soá tin caäy d σ : Ñoä Ñ ä leä l äch chuaå h ån. D : Ñoä roäng cuûa khoaûng tin caäy ý muốn muoán (desired interval width)Thí duï 6:Moät baùc só dinh döôõng muoán xaùc ñònh soá löôïng protein tieâu thuï haèngngaøøy cuûûa hhoïc sinh i h nöõ caááp II. II Vaä V äy côõ maããu laø l ø bao b nhieâ hi âu?Caùc thoâng tin caàn coù:• Ñoä tin caäy 95% ⎯→ Z = 1,96• Ñoä leäch chuaån : σ = 20. Hoài cöùu y vaên.. Nghien Nghieân cöu cöùu ñiem. ñieåm. Tởm nghieäm.• d = 5 (ñôn vò)V äy:Vaä (1,96) 2 (20) 2 n= =61,47 (5) 2 n ≈ 622. Xaùc ñònh côõ maãu ñeå kieåm ñònh giaû thuyeát veà 2 soá trung bình:Coâng thöùc ((Kieåm ñònh ò 2 pphía)) ( Z1− α / 2 + Z1−β ) 2 ( σ12 + σ 22 ) n= (μ 2 − μ1 ) 2Trong ñoù: μ1 , σ12 : Soá vừa đủ vaø phöông sai maãu 1 μ 2 , σ 22 : Soá vừa đủ vaø phöông không đúng maãu 2Thí duï 7: Moät Baùc só tim maïch muoán tieán haønh moät nghieân cöùu ñeå kieåm ñònh2 so soá mức độ vừa phải (trò soá so huyet huyeát aùapp taâ tam m thu treâ trenn 2 mau maãu : mau maãu 1 laø la cac caùc phuï phu nö nöõñang duøng thuoác ngöøa bầu uoáng, maãu 2 laø caùc phuï nöõ khoâng duøng thuoácngöøa thai uoáng. Côõ maãu laø bao nhieâu?Caùc thoâCac thong ng tin can caàn coù co::- Möùc yù nghóa α = 5%, kieåm ñònh 2 phía- Möùc yù nghóa α = 5%, kieåm ñònh 2 phía Ho : μ 1 = μ 2 HA : μ 1 ≠ μ 2- Löï Löcc cua cuûa test: 80% - μ1 , σ12 , μ 2 , σ 22 ?- Hoài cöùu y vaên.-Nghieân cöùu ñieååm. X1 = 132,86 , s1 = 15,34 x 2 = 127,44 , s2 = 18,23 n = (15,342 + 18,232)(1,96 + 0,84)2 / (132,86 - 127,44)2 n = 151,5 n = 152III. CÔÕ MAÃU trong NGHIEÂN CÖÙU BEÄNH CHÖÙNGCoâng thöùc < > 2 Z1− α / 2 2 P2 (1 − P2 ) + Z1−β P1 (1 − P1 ) + P2 (1 − P2 ) n= ( P1 − P2 ) 2Thí duï 8: Moät Baùc só coâng taùc taïi Trung taâm Lao vaø beänh Phoåi nghi ngôø hieäulöcc vaccin BCG vào phoølöï phong ng beänh Lao ôôû tre treû em. Em Oâ Ong ng ta tieá tienn hanh haønhmoät nghieân cöùu beänh chöùng ñeå kieåm ñònh tyû leä chuûng ngöøa lao treân 2nhoùm beänh vaø chöùng. Côõ maãu laø bao nhieâu?C ùc thoâCaù h âng tin i caààn coùù:• Oro = 1• P1 (nhoùm beänh) ?• P2 (mhoùm chöùng) y vaên : 30%• Tyû soá cheânh döï kieán: ORa : 2• Möùc y Möc yù nghóa : 5%• Löïc cuûa thử nghiệm : 80%• HA: Ora ≠ Oro.Caùch tính côõ maãu: Ta coù: P1 / (1 − P1 ) OR a = P2 / (1 − P2 ) P1 / (1 − P1 ) 2= P2 / (1 − P2 ) 0,3 0,6 P1 / (1 − P1 ) = 2. = 0,7 0,7 0,7 P1 = −0,6P1 + 0,6 0,6 P1 = = 0,46 1,3 < > 2 1,96 2(0,3.0,7) + 0,84 (0,46.0,54) + (0,3 + 0,7) n= (0,46 − 0,3) 2 n= < (1,96.0,65) + (0,84.0,68)> 2 (0,16) 2 3,4 n= = 130 0,0256IV. CÔÕ MAÃU ÑÖÔÏC KIEÅM ÑÒNH GIAÛ THUYEÁT VEÀ NGUY CÔTÖÔNG ÑOÁI trong NGHIEÂN CÖÙU ÑOAØN HEÄ:Coâng thöùCong thöc:c: < > 2 Z1−α / 2 2 phường (1 − p. ) + Z1−β P1 (1 − P1 ) + P2 (1 − P2 ) n= ( P1 − P2 ) 2 p = ( P1 + P2 ) / 2Thí duï 9 :Moät Baùc só coâng taùc taïi Trung Taâm Ung Böôùu, qua thöïc teá ñieàu trò nghóraèng lieäu phaprang phaùp A (môi) (môùi) ñieu ñieàu trò beänh ung thö tot toát hôn lieäu phap phaùp B. B Moätnghieân cöùu theo kieåu ñoaøn heä ñöôïc tieán haønh taïi nhieàu beänh vieäntrong caû nöôùc. Caùc beänh nhaân ñöôïc phaân phoái ngaãu nhieân ñeå nhaänh ëc lieähoaë li äu phaù h ùp A hoaë h ëc lieä li äu phaù h ùp B. B Lieä Li äu phaù h ùp A ñöôï ñöô c coi laøl ø hieä hi äuquaû neáu nguy cô taùi phaùt sau 5 naêm ñieàu trò giaûm moät nöûa (RR = 0,5),trong lúc nguy cô naøy cuûa lieäu phaùp B laø 35%. Côõ maãu laø bao nhieâucho moãi nhoùm?
